سؤال : آیا اینکه « فلسفه ، در واقع نوشتنِ استدلالی و عقلیِ عرفان اسلامی است » درست است ؟ (۳۶/۳/۱۹)

جواب : فلسفه ، عرفان ، عرفان اسلامی و … از اصطلاحاتی هستند که به معانیِ مختلف به کار می روند. اگر منظورتان از فلسفه ، فلسفهء صدرالمتألّهین ، و مقصودتان از عرفان اسلامی ، عرفانِ ابن عربی است ، مدّعای مطرح شده در سؤال تا حدودی درست است ؛ به این معنا که امثال ابن عربی ادّعا می کنند بعضی از مشاهدات و مقامات و حالاتِ مؤمنین به حقیقتِ اسلام و عاملین به آن را بازگو کرده اند و امثال ملاصدرا سعی شان بر این بوده که حقّانیّتِ این مشاهدات و مقامات و حالات را بر اساس روش فلسفیِ خاصّ خودشان اثبات کنند. در موردِ اینکه اصطلاحاتی همچون « عرفان اسلامی » تا چه حدّ درست اند و اینکه این بزرگان تا چه اندازه کارشان را بر اساس روش صحیح علمی پیش برده اند و … مواردی از این قبیل ، به اندازهء چند مجلّد کتاب حرف برای گفتن هست ، أمّا « این زمان بگذار تا وقت دگر ». وَ اللهُ یَقولُ الحَقَّ وَ هُوَ یَهدِی السبیلَ.