آیة الله سیّد محمّد حسین طهرانی رضوان الله علیه کتابی دارد به نام « وظیفهء فرد مسلمان در احیاء حکومت اسلام » که در واقع ، تحریرِ شش جلسه از سخنان ایشان پس از ارتحال امام خمینی رحمه الله است. این کتاب چه از نظر محتوای علمی و چه از نظر بعضی از نکات تاریخی کتاب مهمّی است. ان شاء الله از این پس متن آن را به مرور در این سایت مشاهده خواهید کرد. هر چند متن کتاب ممکن است برای بعضی ها مشکل به نظر برسد ، امّا به دلایلی ( از جمله حفظ امانت ) آن را تغییر نداده ایم.
مقدّمه
بسم الله الرّحمن الرّحيم
و الصّلوة و السّلام علي نبيّنا محمّدٍ وَآلِهِ الطّاهرين
و لعنة الله علي أعدائهم أجمعين
وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لَكِنَّ الْمُنَـٰفِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ.
«تمام مراتب و محتواي عزّت از آنِ خداست ، و از آنِ رسول اوست ، و از آنِ مؤمنين است ؛ و ليكن منافقين نمي‌دانند.»
عزّت به معني استقلال ، و اتكاء به ذات ، و پا برجا و استوار بودن ، و قيام بخود داشتن است . در مقابل ذلّت كه به معني انعطاف بخود گرفتن ، و انفعال پذيرفتن ، و بر قرار نبودن ، و تزلزل داشتن ، و قائم به غير بودن است.
قرآن مجيد عزّت رااز مختصّات خدا و رسول خدا و مؤمنان مي‌شمرد
که : اوّلاً و بالذّات مختصّ به خداست .
كه : أَيَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإنَّ العِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا .
«آيا آنان عزّت را در نزد ايشان(كافرين ) مي‌جويند ، در حالي كه تمام عزّت مختصّ به خداوند است؟»
و نيز : مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا .
«كسي كه عزّت را طلب مي‌كند ؛ عزّت به تمام مراتب مختصّ خداوند است.»
و ثانياً و بالعرض به رسول خدا كه در مرحلۀ عبوديّتِ مطلقه ، از خود گذشته ، و جبين بر خاك درگهش سائيده است ؛ و به مؤمناني كه به پيروي از رسول او، از خوديّت عبور كرده و به حقيقت حقّ متحقّق گرديده‌اند .
مسلمان عزيز است ؛ زيرا معني اسلام ، تسليم در برابر حقّ است و بس . بنابراين در هيچ منزل و طريقي مواجه با شكست نمي‌شود ،و فروكش نمي‌كند ،و حالت انفعال و پذيرش غير حقّ به خود نمي‌گيرد ؛ زيرا خود را به خدا عزّت بخشيده است .
رسول خدا صلّي الله عليه وآله وسلّم فرمود :
مَن كَانَ لِلّهِ كَانَ اللَهُ لَهُ .
«كسي كه براي خدا باشد ، خدا براي اوست» .
فلهذا ، در هيچ يك از موارد انعطاف پذير ، منعطف نمي‌گردد ، نه در مال ، نه در قدرت ، نه در راه و روش ، نه در علم ،ونه در أنديشه و عقيده .
امّا در مال انفعال نمي‌پذيرد ، چون اقتصاد اسلام ، دست اسلام است ؛ و كفر را در آن تصرّف و تدبيري نيست .
وَ لَا تُؤتُوا السُّفَهَآءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَهُ لَكُمْ قِيَامًا .
«و أموالتان را كه خداوند قوام و قيام شما را بدان وابسته نموده است ، به دست كوته‌فكران و سفيهان مسپاريد!»
و أمّا از جهت قدرت ، كه پيوسته شمشير در كف مسلمان است ؛ و جائي كه شمشير باشد ، حيات و زندگي است .
آزاديت به دستۀ شمشير بسته‌اند مردان هميشه تكيۀ خود را بدو كنند
آيات جهاد و وجوب دفاع ، سراسر قرآن عزيز را فرا گرفته است .
وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَّا اسْتَطَعْتُمْ مِن قُوَّةٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّا اللَهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ ءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَهُ يَعْلَمُهُمْ وَ مَا تُنفِقُوا مِن شَي‌ءٍ فِي سَبِيلِ اللَهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ .
«و شما اي مؤمنين براي مبارزۀ با آنها خود را مجهّز و آماده كنيد به آنچه در قدرت و توان خود داريد ، از أنواع قوّه و از اسبان سواري و دونده كه بدين وسيله دشمن خدا ، و دشمن خودتان ، و آن كساني‌را كه اينك شما آنها را دشمن نمي‌دانيد ولي خدا دشمن مي‌داند ، در دهشت و وحشت اندازيد ! و آنچه را(از اموال و بدنها از عِدَّه و عُدَّه) در راه خدا انفاق كنيد به سوي شما بطور وافي و كامل خواهد رسيد ، و شما مورد ستم و ظلم قرار نمي‌گيريد!»
و امّا از جهت سياست و روش ، كه ولايت و امامت ، از اصولي‌ترين مسائل اسلام است . در زمان خود رسول الله ، آن حضرت حاكم بودند ، و سپس أوصياي بحقّ آن حضرت تا حضرت بقيّة‌الله الاعظم كه مدار حكومت و سياست است .
النَّبّـِيُ أَوْلَي بِالْمُؤمِنِينِ مِن أَنْفُسِهِمْ .
«ولايت و صاحب اختيار بودن پيامبر ، از ولايت و صاحب اختياري مؤمنين بخودشان بيشتر و قوي‌تر است.»
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكُوةَ وَ هُمْ رَاكِعُونَ .
«فقط و فقط صاحب ولايت بر شما خداوند است ، و رسول اوست ، و كسانيكه ايمان آورده آنانكه نماز را برپامي دارند و در وقتي كه در حال ركوع هستند صدقه و زكوة مي‌دهند.»
شأن نزول اين آيه دربارۀ ولايت أميرالمؤمنين عليّ بن أبي طالب عليه السّلام است كه در حال ركوع دست خود را به سوي سائل دراز كرده ، و انگشتري خود را بدو دادند .
و امّا از جهت علم و فرهنگ ، علوم مسلمين دنيا را روشن كرده است ، و همه معترفند كه : تا هزاران سال بعد ، شرق و غرب عالم ، جيره‌خوار و خوشه چين خوان و خرمن علوم مسلمانانند .
و امّا از جهت فكر و انديشه ، مسلمان خود فكر مي‌كند و مي‌انديشد و منهج و راه فكري استوار دارد .
يَـٰأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَتَّخَذوُا بِطَانَةً مِن دُونِكُمْ لَا يَأْنُكُونَكُمْ خَبَالاً وَ دُوّا مَا عَنِتُمْ قَدْ بَدَتِ ألْبَغْضَاءُ مِن أَفْوَاهِهِمْ وَ مَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّالكم الايَـٰتِ إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ .
«اي كسانيكه ايمان آورده‌ايد ، أفرادي را كه از شما نيستند (و از كيش و آئين شما پيروي ندارند همچون يهود و نصاري) همانند زير پوش خودتان همراز و هم سِرّ نگيريد ! آنها در خراب كردن و تباه نمودن ، و فساد در شما ، از هيچ امري دريغ ندارند ، دوست دارند كه شما در سختيها و مشكلات بسر بريد ، بعضي از اينگونه دشمني‌ها از لابلاي سخنانشان در دهانشان ظاهر شده است ؛ امّا آن مقداري را كه ظاهر ننموده و در سينه‌ها و دلهايشان پنهان نموده‌اند ، بسي بيشتر و فراوانتر است . و ما آيات و علائم راه درست و روش ناپسند را براي شما مبيّن داشته‌ايم به اميد آنكه به تفكّر آمده ، و از نيروي عقلتان استمداد كنيد!»
و بنابراين ، عزّت اسلام ، در استقلال اقتصادي ، سياسي ، نظامي ، فرهنگي و فكري متجلّي مي‌باشد . در مقابل ذلّت كه در تمام اين زمينه‌ها ظهور و بروز مي‌كند ، و هر زمين سُست و عَفِني را بيابد تخم خود را مي‌كارد .
مسلمين بر اثر تكاهل و تساهل و عدم اعتناء به اُمور مهمّه و أصيله و غفلت يا تغافل از عواقب وخيم و وحشتزاي ذلّ عبوديّت كفّار ، تن به اسارت دادند ، و استعمار كافر در تمام شؤون آنها رخنه كرد :
در استعمار اقتصادي ، ثروت و معدن ، كشت و زرع ، دام و دد ، و تجارت و صنعت آنانرا غارت نمود .
در استعمار نظامي ، با لشكر آراسته سرزمين‌هايشان را اشغال كرد ، و با تجهيزات فنّي ، ايشان را مغلوب و منكوب كرد .
در استعمار سياسي ، رياست و حكومت را از ايشان گرفت ، و خود را بر آنها امارت داد . و سياست و روش تدبير امور ، و تشخيص منافع و مصالح را از دست آنها ربود و بدست خود داد .
در استعمار فرهنگي ، علوم و آداب و كتب و مدارس و مكاتب و اخلاق و صفاتشان را ربود ، و بجاي آن از عادات و آداب شوم خود ، ايشان را إشراب نمود .
و از همه زشت‌تر و كريه‌تر ،در استعمار فكري ، فكرشان و طريق تعقّل و راه أنديشه‌شان را بر آنها بست كه آنها ديگر نتوانند بطور درست و صحيح فكر كنند . و در نتيجه مسلمين همان چيزي را در انديشۀ خود پروراندند كه استعمار مي‌خواست ، و همان چيزي را دوست داشتند كه استعمار دوست داشت ، و از همان چيزي گريزان شدند كه استعمار آنانرا از آن گريز مي‌داد .
و اين مصيبتِ اعظم بود كه همچون خوره بر پيكر مسلمين افتاد .
آخر چگونه مي‌شود مسلماني كه درست در برابر كفر ، در تمام شؤون خود از عقيده و اخلاق و آداب و رسوم ايستاده است ، واستقلال و عزّتش جز اين راهي را نشان نمي‌دهد ؛ چنان در زاويۀ منفرجه‌اي بدور خود بگردد كه در همان خطّ مشي و راه و روش و صفات و كردار كفر بايستد و آنرا بپسندد ؟!
مسلمين چون از خواب غفلت بيدار شدند و خود را گم شده و سيلي خورده و غارت زده يافتند ، اينك در صدد تدارك مافات بر آمده ، چشمان خمارآلود خود را ماليده ، نگاهي به عقب و راه طي شده و صعب الّرجوع نموده ، و نظري به پيش افكنده؛ با رجاء به فضل و رحمت حقّ ، قدم در راه عزّت مي‌نهند .
وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَي ءَامَنُوا وَ اتَّقَوا لَفَتْحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكـ’تٍ مِنَ السَّمَآءِ وَ الارْضِ .
«و اگر ساكنين شهرها و قري’ ايمان بياورند و تقوي پيشه گيرند ، البتّه ما بركت‌هاي آسمان و زمين را برويشان مي‌گشائيم.»
تمام اين مزايا را مسلمان وقتي حائز مي‌شود كه ، حكومت وي بدست خودش باشد ، صاحب امر و نهيِ به او خودش باشد . فرماندۀ قوا و معلّم تربيت و مدير مسؤول اموال و رهبر و راهنماي وي در فرهنگ و انديشه و خودش باشد ؛ يعني استقلال سياسي داشته باشد . و اين ثمرات فقط در سايۀ حكومت اسلام است .
حکومت اسلامی
تشكيل حكومت اسلام و خروج از زيّ كفر و ولايت اجنبيّ، از يهود و نصاري و مجوس و مشركين و ماديّين و منافقين ، از واجب‌ترين فرائض الهي و از ثمر آفرين‌ترين درختي است كه با آن شخص مسلم مي‌تواند از بقيّۀ مزايا و بهره‌هاي انساني بشري خود ، چه فطري و چه عقلي و چه شرعي بهره‌ور شود . و گرنه آن مزايا نيز بسيار كمرنگ و يا بيرنگ شده ، و از اسلام جز اسمي و از قرآن جز درسي و از حجّ جز صورتي و از نماز جز پيكري باقي نخواهد ماند .
ما حكومت واقعي و طرز رياست بر مردم مسلمان را در تاريخ اسلام ، جز در عهد رسول خدا ، و در خلافت مختصر أميرالمؤمنين عليهما أفضل الصّلوات و السّلام نمي‌يابيم .در دوران خلافت بعد از رسول خدا ، حكومت دچار انحرافاتي شد كه همچون محور سنگ آسيا از جاي خود پيچيد ، و به بن بست‌هايي رسيد كه تا حال جبران پذير نبوده است .
در دوران بني اميّه و بني مَرْوان و بني عبّاس ، حكومت اسلام به شكل يك حكومت صد در صد امپراطوري تبديل شد ، كه مساوات و مواسات و جهاد في سبيل الله در بين طبقۀ حاكم ، بصورت ثروت اندوزي و سلطنت خواهي و ترفّه و تنّعم و عيش راني مبدّل گرديد .
وليكن معذلك چون محور حكومت بر اساس اسلام بود ، و قوانين آن جز قرآن و سنّت چيزي نبود ، و در تمام عالم حكومت ، حكومت واحدي بود كه مردم در سايۀ آن آرميده و لاأقلّ از مظاهر و منافع صوري آن كامياب مي‌شدند ، و دست طغيان كفر و إلحادِ أعداء اسلام بر پيكر مسلمين باز نشده بود ؛ مسلمانان از تسلّط كفّار چه از يهود و چه از نصاري و چه از دهريّين مصون بودند .
امّا با انحلال دولت بني عبّاس ، و از بين رفتن تمركز حكومت ، و تجزيۀ كشور اسلام در دست سلاطين مختلف ، و پيدايش ملوك الطّوايفي از مغول و غيره ، آثار ضعف در نقاط حكومت مشهود ، و دست تطاول و تعدّي و يورش را براي مسيحيان خونخوار بر أندلس ، و قلع و قمع عامّ مسلمانان آنجا ، و برانداختن أدب و علم و فرهنگ و عقيده و شرف را در آن خطّه ، و پيدايش جنگهاي صليبي در قرون متماديّه ، به روي مسلمين گشود . و آنها را از وحدت امارت و مركزيّت حكومت منسلخ ، و در وادي‌هاي سرگرداني و تحيّر پيوسته دچار حمله و هجوم كفّار مي‌نمود .
تا بجائي رسيد كه طبق گفتار گُوستاوْلُوبُون حاليّه از حكومت سياسي مسلمين فقط در تاريخ اسمي باقيمانده ، لكن ديانتي كه شالودۀ چنين حكومتي را ريخته ، هنوز هم بر وسعت خود مي‌افزايد ، چنانكه از مراكش تا چين و از بحر روم تا خطّ استوا ، و همچنين در آفريقا و آسيا ، ميليونها نفوس هستند كه هنوز سايه پيمبر اسلام(صلّي الله عليه وآله وسلّم ) از ميان قبر بر سر آنها جلوه افكنده و مشغول نور افشاني است .
حقير دربارۀ احياي دولت اسلام و كيفيّت حكومت و مشخصّات امارت و طرز بديع و شگرف آن،از قديم‌الايّام مطالعاتي داشته ، و در محافل و مجالس طلاّب مذاكراتي مي‌نمودم ؛ و چندين بار نيز عازم بر تأليف كتابي نفيس در حول و حوش اين دولت بوده‌ام ، و مطالب قرآني و تفسيري و مستفاد از نهج و سيرۀ رسول اكرم صلّي الله عليه وآله وسلّم و كتب مدوَّنۀ در اين موضوع را مدّ نظر داشته‌ام . و از مجموع آنها طليعۀ آن حكومت در ذهن روشن مي‌شد و از دور پرتو درخشش آن را نويد مي‌داد .
ليكن توارد هموم و اشتغال روزمرّه و دآئمي با طلاّب و پژوهشگران علوم أصيل اسلامي ، پيوسته آن را به تعويق مي‌انداخت ؛ و حتّي بعد از مراجعت قائد عظيم الشّأن ، و بنياد گزارندۀ حكومت اسلام : حضرت آية الله خميني رحمة الله عليه از پاريس به طهران ، درسي را تحت عنوان «دولت اسلام» در طهران شروع و در نوار نيز ضبط شد .
امّا كثرت مشاغل و شواغل نه آنچنان بود كه اجازۀ پياده كردن و مرور و تصحيح و تنقيح و طبع آنرا بدهد ؛ بلكه از ادامه بحث جلوگير شد ، و آنرا مقطوع و بريده باقي گذاشت .
در اين مدّت اقامت در زمين مبارك خراسان و آستانۀ حضرت امام رضا عليه افضل السّلام و الإكرام ، با حَصر أمر در مشاغل علمي و حذف شواغل بالمرّه ، معذلك اهتمام در تدوين اصول معارف اسلام از«الله شناسي«،«امام شناسي«،«معاد شناسي» كه براي مسلمينِ چشم بازكردۀ ايران ، همچون نوري حيات بخش و نسيمي جان‌پرور بود ، مجالي باقي نگذارد تا براي تحرير حكومت اسلام در كتابي مستقلّ ، توفيق دست دهد ؛ گر چه در لابلاي مطالب مشروحه ، بسياري از احكام حكومت اسلام ضمناً بيان شده است ؛ تا بعداً خدا چه خواهد ؟
آيا توفيق تدوين اين كتاب را پس از اتمام دورۀ معارف ، و اشتغال به بقيّۀ موضوعات مورد نظر در دورۀ علوم، عنايت بفرمايد يا نه ؟ بِيَدِهِ الَامرُ وَ هُوَ عَلَي كُلِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ .
اينك پس از ارتحال رهبر فقيد كه در آستانۀ ايّام عزاداري ، و مجالس ترحيم آن بزرگمرد بوديم ، چون بسياري از طلاّب از وظيفۀ خود پس از رحلت ايشان استفسار نمي‌نمودند ، حقير مصلحت ديدم آنها را گرد آورده ، و براي روشن شدن وظيفه و تكليف الهي مطالبي را بيان نمايم ، تا سؤالها و جوابها مكرّراً پي آمد نداشته باشد .
اين مباحث بصورت شش درس تقرير و در نوار ضبط شد ، و سپس از نوار تحرير و پياده شد ، و فاضل معظّم جناب حجّة الإسلام : آقاي حاج شيخ محسن سعيديان وفقّه الله لمرضاته كه خود نيز از أعزّ فضلاء و مدرّسين و از مستعمين بوده‌اند ، مطالب محرّره را تنقيح و بصورت كتابي تدوين نمودند .
خداوند جلَّ شأنُه به حقير باز توفيق مجدّد عنايت فرمود تا يكبار ديگر اين كتاب را مطالعه و با دقّت مرور كرده ، وبا بعضي از مزايا و اضافات إلحاقي ، براي نشر و استفادۀ برادران ايماني و أخلاّءِ روحاني ، در دسترس عموم قرار دهم .
و نيز نامه‌اي را كه به حضرت رهبر عاليقدر دربارۀ پيش‌نويس قانون اساسي نوشته بودم ، و توسّط انجمن اسلامي مسجد قائم طهران بطبع رسيده و منتشر شده است ، با صورت كيفيّت تشكيل كميته‌هاي انقلابي كه در حوزۀ مديريّت اين انجمن بوده است ، در پايان آن درج ؛ تا اطّلاع بر آنها ، چنانچه در ضمن اين دروس بدان اشاره شده است ، براي صاحبنظران و پژوهشگران فعلي نيز آسان باشد .
وَ مَا تَوْفِيقِي إِلاّ بِاللَهِ عَلَيْهِ تَوَكَلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ .
مشهد مقدّس ۱۹ محرّم الحرام ۱۴۱۰
سيّد محمّد حسين الحسينيّ الطهرانيّ
گذاشتن پاسخ