نکتهء دوم : در مسائل باطنی و سلوکی نشانهء پیشرفت چیست ؟ چند طریق برای فهم این مطلب وجود دارد ، یعنی از چند طریق یک انسان می تواند بفهمد که آیا سیرش و روند کارهایش در مجموع ، درست بوده یا نه. در اینجا فقط به یکی از این طرق اشاره می کنم ، بقیهء راهها یا قبل ذکر نیستند و یا نیاز به توضیحات مفصّلی دارند که از محدودهء در نظر گرفته شده برای این متن خارج است.
نگاه کنید و ببینید از مدّتی قبل به این سو ، مثلاً از یک سال پیش تا امروز ، گرایشتان به معنویّات و اموری که جنبهء روحانیّت و نورانیّت در آنها بیشتر است ، بیشتر شده یا نه ؟ ببینید آیا از دنیای مذموم ، که نمونهء بارزش ، اخلاق  ناپسندی مثل حسد ، بی نظمی ، تنبلی و مانند آن است می توانید راحتتر فاصله بگیرید یا نه ؟ آیا می توانید راحتتر از هر آنچه بدی و پلیدی است چشم پوشی کنید یا نه ؟ و در یک کلام ، آیا گرایشتان به آخرت بیشتر شده یا نه ؟
بارزترین علامت پیشرفت باطنی و ارتقاء روحی و معنوی ، این است که میل سالک به خدای متعال و آنچه منسوب به او است بیشتر می شود. راحت تر و مطمئن تر طیّ طریق می کند ، آرامش بیشتری خواهد داشت ، مشکلاتش یا حلّ می شوند یا قدرت مدیریّتش بر آنها و توانایی صبرش بر ناملایمات بیشتر می شود. غمهای پرشمار دنیا قدرتشان برای آزاردن او کمتر خواهد شد. در قلب خود ، حیات و معنویّت و روحانیّت و نورانیّتی خواهد دید. و خلاصه به آن خصوصیّاتی که یک انسان کامل دارد نزدیک تر می شود.