در فقه کفّار را به دو گروه « حربی » و « غیر حربی » تقسیم می کنند. به نظر  من می توان تقسیم بندی دیگری نیز از این گروه فرض کرد : کفّار بی ( یا کم ) خطر و کفّار خطرناک ! مثلاً « چه گوارا » کافر بود ، امّا مشکل بتوان او را مقصّر دانست و او را کسی تصوّر کرد که در راه عقیده اش با شیطنت برخورد کرده باشد. بلکه بعضی از معیارهای مورد تأکید او ، همچون « آزاده گی » ، مورد تأیید است.

بسیاری از افرادی که عملاً کافرند از این دسته اند ، یعنی اصطلاحاً جاهل قاصراند و به نوعی مستضعف ( از لحاظ فکری ) شمرده می شوند و بهتر است قضاوت در مورد باطن و حقیقت امر آنها را به خدای متعال واگذار کنیم.

و امّا در مقابل ، کفّاری هستند که با مدد گرفتن از شیطنت ، می توانند موجب گمراهی دیگران شوند و بعضی هاشان در این زمینه فعّالیّت هم می کنند. سنّت سیّئهء تفکّر خاصّ انگلیسی از این دست افراد زیاد تولید کرده است. بله ، شاید هنوز سالها باید بگذرد تا ما انگلیس و یا به تعبیر صحیح تر « سنّت انگلیسی » را بهتر بشناسیم !

مثالهای زیادی می توان ذکر کرد : « دیوید هیوم » ؛ فیلسوف انگلیسی ، « برتراند راسل »؛ که از طرق مختلف برای تخریب ایمان انسانها و سوق دادن آنها به بیابان مخوف کفر و ظلماتِ جهل استفاده کرده است و در نهایت ، به دلیل نوع خاصّ ادبیّاتش ، جایزهء نوبل ادبی را به او دادند. نمونهء دیگر ، « گادفری هرولد هاردی » است ؛ ریاضیدان مشهور انگلیسی و صاحب کتاب « دفاعیّهء یک ریاضیدان »  و … [ سرگذشت او همواره عبرت آموز علاقه مندان به علم و بخصوص ریاضیّات خواهد بود ] .

مثالهایی از معاصران و به خصوص بعضی از اتباع ایرانی این تفکّر تاریک را هم می توان اسم برد … !

—————————————-

 یکی از بهترین کتابهایی که در طرح و نقد نظرات شاخص « برتراند راسل » نوشته شده است ، کتاب « برگزیدهء افکار راسل » ، تألیف « رابرت اگنر » ، ترجمهء دکتر عبد الرحیم گواهی و به همراه نقد و بررسی های علّامه محمّد تقی جعفری اعلی الله مقامه است.