می گویند به یک نفر که خیلی مثبت بود گفتند : دیشب ساعت ۳ یا ۴ صبح عدّه ای از فلان جا دزدی کرده اند. گفت : من تعجّب می کنم ؛ این دزدها پس کی نماز شب می خوانند ؟!

حالا قضیهء ماست و ترفندها و پیچ و خمهای ارتباطات و رسانهء دنیای امروز ؛ چیزهایی که حتّی تصوّرِ عادی بودنش در دنیای رسانه ها برای ما شگفت انگیز است.

یکی از این شگردها کاری است که « اسپین داکتر » ( spin doctor ) ها انجام می دهند.

اینها کسانی هستند که به طرق مختلف در صدد ساختن و پرداختن یک خبر و یا از دور خارج کردن شدّت و اهمّیّت آن بر می‌آیند. آنها این کار را می‌کنند تا سازمان یا فرد مورد نظر خود را از یک واقعه یا ماجرا به طریقی غیر واقعی دور کرده و یا وارد نمایند. آنها به این طریق سعی می‌کنند تا از این طریق افکار عمومی و نظرها را به نفع کارفرمای خود تغییر دهند.

چند مثال از کارهایی که اسپین داکتر ها ممکن است انجام دهند :

– پخش عمدی و «هدف گیری شده» اخبار محو، شناور، نیمه اشتباه یا حتی کاملا اشتباه (دروغ) تا بتوانند واکنش یک گروه یا مردم یک منطقه یا کشور را ارزیابی کنند و یا اینکه روی مردم تاثیر بگذارند (باور سازی) و حتی الامکان نظر ایشان را به نفع کارفرما عوض کنند.

مثلاً وقتی دولتی بخواهد قانون مهمی را که پیامد های کلان برای مردم و جامعه خواهد داشت در مجلس به تصویب برساند و در مورد واکنش مردم در این رابطه شک داشته باشد، توجیه‌گران اخبار «شناوری» را در مورد قانون مربوطه با روش ویژه ای به گوش رسانه‌ها می‌رسانند (به اصطلاح لانسه میکنند). پس از پخش خبر، کارشناسان واکنش جامعه را سنجیده و به دولت گزارش می‌کنند. اگر واکنش رسانه‌ها و جامعه منفی باشد دولت موجودیت چنین طرح یا قانونی را (به خصوص در دورانی که انتخاباتی در پیش باشد) تکذیب می‌کند.

– زمینه سازی و درست جلوه دادن مقاصد سازمان، فرد یا دولت کارفرما (مثلاً برای آغاز یک جنگ یا یک درگیری اقتصادی افراد حقیقی یا حقوقی).

– روحیه سازی مردم و آماده ساختن جامعه یا جوامع برای مقاصد انتخاباتی، اقتصادی یا نظامی کارفرما.

– صحنه سازی برای ساختن فیلم مستند جعلی یا عکس برداری هدفمند مطابق خواست کارفرما. مثلاً در بعضی از فیلم‌های مستند خبری جنگ خلیج فارس ، نمایش اردک‌های آغشته به نفت خام در ساحل خلیج فارس یا پرندگان دیگر نیمه جان یا مرده آلوده به نفت در ساحل دریا، یا گزارش‌های دردناک دخترکی در باره کشتار جمعی کودکان در بیمارستان‌های کویت ( بعداً فاش شد که او ، دختر سفیر کویت در آمریکا است ). نمونهء دیگر ، یک فیلم خبری در تلویزیون های اروپا و آمریکا در رابطه با شادی و پایکوبی مردم فلسطینی پس از ماجرای حملات ۱۱ سپتامبر و نابودی برج‌های دوقلو در همین راستا بود که چند سال بعد بوسیله رسانه‌های اروپایی برملا شد. یک سازمان « خبر چرخان » آمریکایی صحنه‌هایی از یک مجلس شادمانی (احتمالا عروسی) را با مهارت بسیار کنار هم مونتاژ کرده بود تا شادی فلسطینی‌ها را پس از نابودی برج‌های دوقلو نشان بدهد. این فیلم به اصطلاح خبری را در آن زمان تمامی تلویزیون های غرب با تفسیر‌های خشم آلود پخش کردند.

متأسّفانه در همهء این موارد ذکر شده ، که در مقطع زمانی ویژهء انتشار آنها ، موفقیت بزرگی برای « کارفرما » محسوب می شدند ، واقعیّت بسیار دیر برملا شد.