سوال : مرز و تفاوت بین عُجب (خود پسندی) و اعتماد به نفس چیست؟ (۳۳/۱۱/۴)

جواب : ما یک سری مفاهیم داریم که ظاهراً « اعتماد به نفس » با همهء آنها سازگار است. به این معنا که کسی که اعتماد به نفس دارد ممکن است اعتماد به نفسش از مصادیق هر کدام از این مفاهیم باشد. مفاهیمی همچون : غرور ، تکبّر ، عُجب و … .

مثلاً اگر اعتماد به نفس به همراه « خود برتر بینی » و دیگران را کوچک تر و کم مقدار تر از خود دیدن همراه باشد ، این حسّ از مصادق تکبّر است و … قِس عَلی هذا.

« عُجب » عبارت است از اینکه انسان بدون اینکه اعمال صالحه اش را توفیقی از طرف خدای متعال بداند و بدون اینکه شکرگذار حضرت حقّ باشد ، به اعمال صالحه اش خشنود باشد و آنها را زیاد و بزرگ بشمرد. امّا سروری که به واسطهء انجام دادنِ عمل صالح به مؤمن دست می دهد و با تواضع نسبت به حضرت حقّ و شکر و حمد نسبت به او ( به خاطر این توفیق ) همراه است و به همراهش درخواست توفیق بیشتر از خدا و حسّ « تقصیر » هست ( یعنی این حسِّ متواضعانه در برابر خدای متعال که من هنوز آن گونه که باید و شاید خوب نیستم و می توانسته ام بهتر عمل کنم ) و … نه تنها عُجب نیست بلکه ممدوح هم هست.

خلاصه اینکه اعتماد به نفس وقتی ممدوح و یا مذموم است که از مصداق یکی از فضائل ( مثلاً اینکه انسان بداند دارای قدرت است و می تواند به اذن خدا و با یاری او در کارِ مثبتِ خود موفّق شود ) و یا رذائل ( مثل عُجب ) باشد.