سؤال : کسی که معمولاً نوافل را نشسته می خوانده ، و به دلیل تکرار این کار ، گاهی نماز صبح را نیز ، از روی عادت و به اشتباه ، نشسته خوانده است ، اگر بعد از نماز متوجّه اشتباهش شود ، تکلیفش چیست ؟ همچنین گاهی در رکعت اوّل و گاه در رکعت دوم متوجّه اشتباهش می شود. در این صورتها نیز تکلیفش چیست ؟ (۳۶/۶/۱۳)

جواب : یکی از واجبات نماز در شرایط عادی ، قیام ( = ایستادن ) است.

قیام در نماز اقسامی دارد و به عبارت روشن تر ، در پنج جای نماز ، نمازگزار باید ایستاده باشد : اوّل : در حال تكبيرة الإحرام ، دوم : در حال قراءة ( مثلاً در حین خواندن حمد و سوره و یا تسبیحات أربعة ) ، سوم : در حال قنوت ، چهارم : پیش از رکوع ( به این قیام ، اصطلاحاً « قيام متّصل به ركوع » گفته می شود ) و پنجم : بعد از ركوع.

اینکه گفتیم قیام « در شرایط عادی » از واجبات نماز است ، به این دلیل بود که گاهی این واجب از عهدهء مکلّف ساقط می شود و او می تواند نماز را نشسته و گاهی خوابیده بخواند. تفصیل این مطلب در جای خود بیان شده.

به هر حال اگر کسی عذری نداشت و بنابراین ایستادن در نماز بر او واجب بود و با این وجود به هر دلیل ( مثل دلیلی که در متن سؤال ذکر شده ) فراموش کرد و شرط قیام را رعایت ننمود و مثلاً نشسته خواند ، تکلیفش چیست ؟

پاسخ این است که اگر قیامی که فراموش کرده ، قیام در حین تکبیرة الاحرام و یا قیام متّصل به رکوع بوده است ، نماز او باطل است ، امّا اگر قیام فراموش شده ، قیام در حین قراءة یا قیام در حال قنوت و یا قیام بعد از رکوع بوده ، نماز او صحیح است.