سؤال : آیا شخص کهنسالی که تمام عمرش را به غفلت و بی خبری و پیروی از هواهای نفسانی گذرانده هم می تواند توبه کند و آینده ای معنوی بسازد که گذشته اش در مقابلش زانو بزند ؟ آیا امکان دارد که در باقی عمرش به عالی ترین مقامات بعد از ائمه برسد ؟ آیا راه کمال تا عالی ترین مراتب برای او هم ممکن است یا اینکه او نهایتاً می تواند توبه کند و خدا هم توبهء او را می پذیرد ولی اینکه به مقامات برسد امکان ندارد ؟ آیا نمونه های تاریخی از این قبیل وجود دارد ؟ (۳۶/۴/۲۴)

جواب : یکی از اسماء خدای متعال « مُقیل العَثَرات » است ، یعنی کسی که از لغزشها می گذرد و عذر را می پذیرد. هرچند یک عمر غفلت و اشتغال به امور بیهوده ممکن است قساوتی در قلب انسان ایجاد کند که اصلاً به فکر توبه و اصلاح امورش نیافتد ، امّا اگر باب توبه و بازگشت باز شد و باز ماند ، قطعاً صعود و وصول میسّر خواهد بود. آنهایی که گذشتهء خوبی ندارند ، استفغار و ذکر یونسیّه بگویند ، و عزم بر بازگشتن از کارهای ناپسند گذشته کنند. « إنَّ الحَسَناتِ یُذهِبنَ السیِّئات ». اما اگر کسی با این فکر که همیشه راه باز است ، دائماً امروز و فردا می کند و از اصلاح حالاتش غافل است ، باید بداند که گاهی قلب انسان به قدری سخت و ظلمانی می شود ، که اصلاً گرایش به توبه و بازگشت پیدا نمی کند ، پس تا دیر نشده باید فکری کرد و دست به کار شد.