روشهای شمارش آیات قرآن

سؤال : در مقدّمهء تفسیر « مجمع البیان » ، افرادی را نام برده و در مورد چند نفرشان گفته اینها « المدنیّ الأوّل » و در مورد چند نفر دیگر گفته اینها « المدنیّ الأخیر » هستند. معنای این دو عبارت چیست ؟ (۳۶/۵/۲۰)

جواب : شمارش آیات قرآن ، به هفت صورت انجام شده است. این هفت صورت ، به شش منطقه منسوبند ؛ دو شیوه منسوب به مدینه هستند که به آنها « المدنیّ الأوّل » و « المدنیُّ الآخَر » ( نامهای دیگر : « المدنیّ الثانی » و « المدنیّ الأخیر » ) گفته می شود ، و پنج طریقهء دیگر این گونه نامگذاری شده اند : « المکّی » ، « البصری » ، « الکوفی » ، « الشامی » ( نام دیگر : « الدمشقی » ) و « الحِمصی ». البتّه طریقهء حِمصی ، نسبت به سایر طرق از شهرت کمتری برخوردار است و بعضی معتقدند مِصری درست است نه حِمصی.

بر اساس هر کدام از این شیوه ها ، تعداد آیات قرآن عدد خاصّی می شود که با نتیجهء سایر شیوه ها متفاوت است ، و در مورد بعضی از این طرق نیز دو یا چند قول وجود دارد. در اینجا به منظور تتمیم فائده ، تعداد آیات قرآن را بر اساس هر کدام از این طرق ذکر می کنیم ، و اگر اقوال دیگری نیز باشد ، در پرانتز و همراه با کلمهء « یا » آنها را ذکر خواهیم کرد ( مقصود از کلمهء « العَدّ » ، طریقهء شمارش است ) :

العدّ المدنی الأوّل ۶۲۱۷ ( یا ۶۲۱۴ )

العدّ المدنیّ الآخَر ۶۲۱۴ ( یا ۶۲۱۰ )

العدّ الکوفی ۶۲۳۶

العدّ المکّی ۶۲۱۰ ( یا ۶۲۱۹ یا ۶۲۲۰ )

العدّ البصری ۶۲۰۴ ( یا ۶۲۰۵ )

العدّ الشامی ۶۲۲۷ ( یا ۶۲۲۶ )

العدّ الحِمصی ۶۲۳۲

این طرق در محتوای قرآن هیچ تفاوتی ندارند و صِرفاً در شمارش فرق دارند ؛ مثلاً طبق دو روش شامی و مکّی ، در سورهء إخلاص ، «لَم یَلِد » یک آیهء مستقلّ است ، در حالی که طبق شیوه های دیگر ، مجموعِ « لَم یَلِد وَ لَم یُولَد » یک آیه است ، و بنابراین ، طبق دو شیوهء شامی و مکّی ، آیات این سوره یکی بیشتر از سایر طرق است.

گذاشتن پاسخ