سؤال : در کتاب شریف جهاد اکبر این حدیث هست : « مِن اَشَدِّ مَا فَرضَ اللهُ عَلَی خَلقِهِ، ذِکرُ اللهِ کثیراً. ثُم قَالَ: لا اَعنِی « سُبحانَ‌اللهِ وَ الحَمدُ لله وَ لا اله الا الله و الله اکبر » وَ اِن کانَ مِنهُ ، وَ لکن ذِکر اللهِ عِندَ مَا اَحَلَّ وَ حَرّمَ ». متأسفانه کسی برای جمعی که من هم در آن جمع بودم از این حدیث به گونه ای استفاده می کرد که ارزش ذکر لسانی پایین می آمد و راه رسیدن به کمال را منحصر در مواظبت بر حرام و حلال الهی با تمام دایرهء وسیعی که دارد می کرد ، به گونه ای که جایی برای مداومت جدّی به ذکر لسانی نمی ماند. به نظر من این شیوه استفاده کردن از حدیث نوعی مصادره به مطلوب بود ولی نمی توانستم استدلال به اشتباه بودن این گونه برداشتها بکنم. لطفا توضیحاتی در این باره بفرمایید. (۳۶/۷/۷)

جواب : مقصود از این حدیث بسیار روشن است. در این حدیث شریف ، امام جعفر صادق علیه السلام از یک فریضه سخن گفته اند ، فریضه ای که از مشکلترین فرائض است ؛ اینکه انسان بسیار یاد خدا بکند. بعد می فرمایند مقصودم از این امر واجب ، گفتن تسبیحات أربعه نیست ، اگرچه این هم ذکر است ، أمّا آنچه انجام دادنش به عنوان یک فریضه بر خلق لازم است این است که در هنگام مواجه شدن با هر آنچه خدا حلال یا حرام کرده به یاد او باشند [ و در نتیجه ، طبق آنچه او حلال و حرام کرده عمل نمایند ].

از بهترین دلایل اهمّیّت ذکر لسانی ، التزام انبیاء و ائمّة علیهم السلام به اذکار لسانی سنگین است. « وَ لَکُم فی رَسولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَة ».