تدبیر غذا ( 1 )

903

چنان که در روایت نقل شده از امیر المؤمنین صلوات الله علیه در بخش « طبّ و حکمت » دیدیم [ « … من صفي مزاجه اعتدلت طبايعه ، ومن اعتدلت طبايعه قوي أثر النفس فيه و من قوي أثر النفس فيه ، سما إلى ما يرتقيه ، ومن سما إلى ما يرتقيه تخلق بالأخلاق النفسانية ، وأدرك العلوم اللاهوتية ، ومن أدرك العلوم اللاهوتية صار موجودا بما هو انسان دون أن يكون موجودا بما هو حيوان ، ودخل في باب الملكي الصوري ، وما له عن هذه الغاية معبر. » ] و در کلام اهل حکمت نیز آمده است ، اصل اساسی و مهمّ ، اعتدال مزاج است. 

حال ، این اعتدال از چه طریقی ممکن است ؟ و اگر حاصل شد و یا از اوّل حاصل بوده چگونه می توان آن را حفظ کرد ؟ جواب این قبیل سؤالات را باید در علم شریف طبّ پیدا کرد. آری ، این باب ، بخشی از « سلوک حکیمانه » و در واقع بخشی از « حکمت » است. وَ مٰا اَدراکَ مَا الحِکمَة ؟! سیر و سلوک آگاهانه بدونِ دانستنِ این قبیل موضوعات ( چه به صورت اجتهادی و چه تقلیدی ) ممکن نیست.

***

در یک تقسیم بندی ، علم طبّ به دو بخش تقسیم می شود : جزء نظری و جزء عملی. در بخش نظری به مطالب و مسائلی پرداخته می شود که صرفا جنبهء نظری دارند ؛ همچون مباحث ارکان ، طبایع ، مزاج و … و در بخش عملی ، مسائلی مطرح می شود که عبارتند از راهکارها و دستورالعملها و در مقام عمل به کار طبیب می آیند ؛ مانند مباحث مختلفی که پیرامون علاج امراض مطرح می شود. این جزء دوم ( بخش عملی طبّ ) خود به دو جزء تقسیم می شود : علم صحّت و علم علاج. چراکه گاه در پیِ حفظ صحّت و تندرستیِ موجود هستیم و گاه صحّت ، بدل به بیماری شده و ما به دنبال بازگرداندن صحّتِ از دست رفته می باشیم. آن بخش از علم طبّ که طرق حفظ صحّت موجود ( و به عبارت دیگر تدابیر ابدان صحیحة ) را به ما می آموزد ، « علم حفظ الصحّة » و آن قسمت که طرق علاج بیماریها و بازگرداندن صحّت مفقوده ( و به عبارت دیگر تدابیر ابدان مریضة ) را متکفّل است ، « علم علاج » می نامند. [ البتّه باید توجّه داشت که این بیان ، بر اساس تقسیم ثُنائیِ حالات انسان ( انحصار حالات انسان در دو حالت صحّت و مرض ) است ، و بر مبنای تقسیم ثلاثی آن حالات ( چنان که از جالینوس و برخی دیگر نقل شده است ) بیان کیفیّتِ تقسیم علم طبّ به آن دو بخش قدری با تکلّف همراه خواهد بود که در جای خود باید مورد توجّه قرار گیرد. ]

در علم حفظ الصحّة مسائلی مطرح می شود که با رعایت آنها می توان به حفظ تندرستی امید بیشتری داشت و از بروز بیماریها – تا جایی که در توان و امکان آدمی است – جلوگیری نمود.

***

یکی از ارکان دانش « حفظ الصحّة » ، « تدبیر غذا » است که عبارت است از تدبیر خوردنیها و آشامیدنی ها. با اِعمالِ تدبیر در این زمینه می توان به حفظ صحّة جسم و ایجاد زمینه برای صحّت نفس و مشتقّات آن مثل صحّت اخلاق و مانند آن نائل شد تا جایی که بعضی از بزرگان ، « اکلِ طیّب » را مقدّمهء « عمل صالح » دانسته و فرموده اند شاید در آنجا که خدای متعال می فرماید : « يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً » [ بخشی از آیهء ۵۱ سورهء المؤمنون ] اشاره ای به این معنا باشد.

به هر حال ، مسائلی که در مبانیِ نظریِ این مسأله وجود دارد بسیار است و سعی ما در این مجموعه ، ذکر مواردی است که بیشتر جنبهء کاربردی داشته باشد.

گذاشتن پاسخ