سؤال : آیا می توان با مطالعه ، طبّ سنّتی را فرا گرفت ؟ (۳۵/۱۲/۲۰)

جواب : می توان با مطالعهء منظم و حساب شده ، با کلّیّات علم طبّ آشنا شد. در این زمینه قبلاً کتابهایی را معرّفی کرده ایم. و این ، برای همهء کسانی که از استعداد و علاقهء متوسّط برخوردارند میسّر است. امّا آشنایی با جزئیّات و دقائق این علم ، آن هم فقط از طریق مطالعه ، عادتاً ، جز برای کسانی که استعدادی فوق العاده و یا علاقه ای بسیار زیاد دارند ، ممکن نیست. این افراد شاید بتوانند درصد قابل توجّهی از جزئیّات علم طبّ را از طریق مطالعه فرابگیرند. البته در این زمینه استثنائهایی هم وجود دارد ؛ یکی از این افراد را من خودم دیده و با او نشست و برخواست داشته ام. ایشان بدون استاد و با مطالعه و البته تجربهء شخصی ، حتی در زمینهء درمان هم کارهای شگفتی انجام داده است و اکنون از اساتید مطرح دانشگاههای علوم پزشکی است. نمونهء قدیمی تر از این استثنائها ، « علی بن رضوان » مصری است. شخصیّت ابن رضوان به جهات مختلف ، همواره مورد توجه من بوده است … او از اطبای مشهور قرن پنجم بود ( وفاتش در سال ۴۵۳ بوده است ) و کتابی دارد در باب کیفیّت آموختن طبّ. در این کتاب ، از تجارب خود در این زمینه نیز سخن گفته است و جالب اینجاست که مصرّانه ، روش خودش ( آموختن طبّ با مطالعه ) را توصیه می کند ! این کتاب ، حقیقتاً کتاب شیرین و آموزنده ای ( از نظر تاریخ علم ، روش علمی و مسائل متعدّد دیگر ) است. البتّه معلوم است که همانطور که گفتم ، اینها استثناء هستند و نه قاعده.